נאָך פּרטים

אינהאַלט

דער רעפֿלעקסיװער פּראָנאָם זיך

  • מאָבי זעצט זיך.
  • היט זיך!
  • איך זע זיך אין שפּיגל.
  • מיר װאַשן זיך די הענט.
  • איר טוט זיך שױן אָן די היטלעך?
  • זײ טראַכטן נאָר װעגן זיך.

דער אָביעקט־פּראָנאָם זיך איז רעפֿלעקסיװ, דאָס הײסט אַז סײַ ער סײַ דער סוביעקט פֿון זאַץ באַציִען זיך צום זעלבן מענטש אָדער זאַך.

אָט די רעפֿלעקסיװקײט זעט זיך בולט װען מע פֿאַרגלײַכט די זאַצן דאָ אױבן מיט ענלעכע זאַצן מיט אַן אָביעקט װאָס איז נישט גלײַך מיטן סוביעקט.

סוביעקט און דירעקטער אָביעקט זײַנען...
...גלײַך ...נישט גלײַך
מאָבי זעצט זיך. מאָבי זעצט יאַנקלען אױפֿן בענקל.
היט זיך! נעמי היט דעם ברודער און די שװעסטער װען טאַטע־מאַמע זײַנען נישטאָ.
איך זע זיך אין שפּיגל. מאָבי, איך זע דיך אין שפּיגל.
סוביעקט און אומדירעקטער אָביעקט / אָביעקט פֿון אַ פּרעפּאָזיציע זײַנען...
...גלײַך ...נישט גלײַך
מיר װאַשן זיך די הענט. די מאַמע װאַשט יאַנקלען די הענט.
איר טוט זיך שױן אָן די היטלעך? מאָבי טוט פּינטלען אָן דאָס היטל.
זײ טראַכטן נאָר װעגן זיך. זײ טראַכטן נאָר װעגן די קינדער.

דער פּראָנאָם זיך איז אַן אינװאַריאַנט: ער בײַט זיך נישט לױט דער פּערזאָן און נישט לױט דער צאָל.

װערבן מיט זיך

װען מע קוקט אַרײַן אין אַ ייִדיש װערטערבוך זעט מען אַז טײל װערבן װערן פֿאַרצײכנט צוזאַמען מיטן פּראָנאָם זיך. אַנדערע װערבן װערן פֿאַרצײכנט אי מיטן פּראָנאָם זיך, אי אָן אים, כּדי צו װײַזן װי דער באַטײַט פֿונעם װערב איז אַנדערש װען ער קומט מיט זיך. הײסט עס אַז טײל װערבן קומען שטענדיק מיט זיך, און אַנדערע קומען מיט זיך װען זײ האָבן אַ געװיסן באַטײַט. אױך די װאָקאַבולאַר־אָפּטײלן אין ייִדישפּאָפּ װעלן פֿון איצט אָן אָנגעבן װעלכע װערבן עס קומען מיט זיך.

אין דער איצטיקער לעקציע לערנען מיר דרײַ װערבן מיט זיך:

  • היטן זיך
  • זעצן זיך
  • צעקלאַפּן זיך

אַלע דרײַ קענען אױך קומען אָן זיך, און צו אַלע דרײַ גיט צו זיך אַ רעפֿלעקסיװן באַטײַט (װי מיר האָבן געזען דאָ אױבן מיט זעצן און היטן).

נישט שטענדיק אָבער איז זיך אַ סימן פֿון רעפֿלעקסיװקײט. למשל –

  • מיר קענען שױן לאַנג דעם װערב שפּילן:

    • מיר שפּילן אין קױשבאָל.
    • די מוזיקער שפּילן אין פּאַרק.

    מיט זיך װײַזט אָן שפּילן אױף קינדישע שפּילערײַען:

    • די קינדער שפּילן זיך.

  • מיט אַ סוביעקט װאָס באַצײכנט מער װי אײן טוער קען זיך אָנװײַזן אױף קעגנאַנאַנדיקײט:

    • מיר זעען זיך אין פּאַרק. (איך זע דיך און דו זעסט מיך אין פּאַרק.)

    באַמערקט אָבער אַז אין דעם װײַטערדיקן זאַץ האָט זיך אַ רעפֿלעקסיװן באַטײַט:

    • מיר זעען זיך אין שפּיגל. (מיר בײדע זעען אונדזער אָפּשפּיגלונג.)

װײַטערדיקע פּרטים װעגן פֿאַרשײדענע פֿונקציעס פֿונעם פּראָנאָם זיך קען מען לײענען אין 6.5 נאָך פּרטים און מרדכי שעכטערס ייִדיש צװײ, זז' 79–82.

אין שטוב אַקעגן אין דער הײם

אין לעקציע 3.5 האָבן מיר געלערנט די פֿראַזע אין שטוב און אין דער לעקציע לערנען מיר די פֿראַזע אין דער הײם. די צװײ פֿראַזעס זײַנען אָפֿט סינאָנימען אָבער נישט שטענדיק.

אין דער הײם האָט אַ מער באַגרענעצטן באַטײַט. די פֿראַזע באַציט זיך בלױז צו דער הײם, דעם װױנאָרט. װען נעמי זאָגט אַז זי איז אין דער הײם, איז גאַנץ קלאָר אַז זי איז אין דער דירה װוּ זי װױנט מיט דער משפּחה.

אין שטוב האָט אַ ברײטערן באַטײַט. לױטן קאָנטעקסט קען אין שטוב זײַן אַ סינאָנים מיט אין דער הײם און אָנװײַזן אױפֿן װױנאָרט. אָבער אַ שטוב איז נישט בלױז אַ װױנאָרט, נאָר קען זײַן סתּם אַ הױז צי גאָר אַ צימער. אױב „מאָבי איז אין דרױסן און נעמי איז אין שטוב“ װײסן מיר נאָר אַז זי איז אינעװײניק; אָן אַ ברײטערן קאָנטעקסט װײסן מיר נישט צי זי איז אין דער אײגענער דירה צי בײַ יענעם.

מע קען אױך אָנװײַזן אױפֿן װױנאָרט מיט דער פּרעפּאָזיציע בײַ. אױב נעמי איז בײַ פּערלען, הײסט עס אַז זי איז אין דער שטוב װוּ פּערל װױנט. מע קען פּאָרן די פֿראַזעס אין דער הײם/אין שטוב מיט דער פּרעפּאָזיציע בײַ כּדי איבערצוגעבן װעגן װעמענס הײם צי שטוב מע רעדט. למשל:

  • מאָבי רעדט מיט נעמין. ער איז בײַ איר אין שטוב.

אין אַזאַ קאָנסטרוקציע טרעפֿט מען אָפֿט דעם רעפֿלעקסיװן פּראָנאָם זיך:

  • נעמי טוט די הײמאַרבעט בײַ זיך אין דער הײם.
  • הײַנט לױפֿט נישט מאירקע. ער מאַכט געניטונגען בײַ זיך אין שטוב.

אַ גלאָז טײ צי אַ גלעזל טײ?

װאָס איז דער חילוק צװישן אַ גלאָז טײ און אַ גלעזל טײ? דער חילוק איז נישט קײן פֿיזישער, נאָר אַן עמאָציאָנעלער; ער האָט נישט צו טאָן מיט דער גרײס פֿונעם גלאָז צי גלעזל, נאָר מיט דער באַציִונג פֿונעם טרינקער צום געטראַנק, אָדער צװישן דעם מכניס־אורח און זײַן גאַסט. דער דימינוטיװ גלעזל פֿאַרשאַפֿט אַ מער הײמיש געפֿיל: אַ גלעזל טײ דערקװיקט די נשמה בעסער װי אַ גלאָז טײ, כאָטש ס׳איז דאָס זעלבע געטראַנק אין דער זעלבער כּלי.

װערטער־סדר:
בײגיקער װערב מיט אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ

מיר האָבן שױן אַ היפּש ביסל געלערנט װעגן װערטער־סדר אין זאַצן מיט אַן אינפֿיניטיװ אָדער אַ קאָנװערב (זען למשל נאָך פּרטים פֿון לעקציעס 3.2, 3.4, און 4.1). די כּללים װעגן װערטער־סדר אין דער פֿאַרגאַנגענער צײַט זײַנען די זעלביקע: דער פּאַרטיציפּ געפֿינט זיך אױפֿן זעלביקן אָרט װי דער אינפֿיניטיװ אָדער דער קאָנװערב.

די טאַבעלע דאָ װײַטער װײַזט דעם סדר פֿון די זאַצאײנסן אין אַ רויִקן דערצײלזאַץ:

1 2 3 4 5 6 7 8
כּמעט אַלע זאַצאײנסן חוץ דעם בײגיקן װערב בײגיקער װערב סוביעקט
(װען נישט אױפֿן ערשטן אָרט)		 אָביעקט־
פּראָנאָם
(אַרײַנגערעכנט זיך)		 אַדװערב נישט אינפֿיניטיװ;
קאָנװערב;
פּאַרטיציפּ 		אָביעקטן;
פּרעפּאָזיציאָנעלע פֿראַזעס;
נאָך אינפֿיניטיװן

באַמערקט:

פּרטים װעגן יעדער פּאָזיציע

פּאָזיציע 1: כּמעט אַלע זאַצאײנסן חוץ דעם בײגיקן װערב

אין אַ דערצײלזאַץ אָן באַזונדערן עמפֿאַז איז דער ערשטער זאַצאײנס געװײנטלעך דער סוביעקט אָדער אַן אַדװערב.

1 2 3 7 8
מאָבי
איצט
נעכטן 		װיל
נעמט
האָט
מאָבי
ער		 עסן
אַרױס
געגעסן		 אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.

דאָס אַװעקשטעלן אין דער ערשטער פּאָזיציע אַ זאַצאײנס װאָס קומט געװײנטלעך נאָכן װערב קען בײַטן דעם טאָן צי עמפֿאַז פֿונעם גאַנצן זאַץ. אָט זײַנען עטלעכע זאַצן פֿון ייִדישפּאָפּ־פֿילמעלעך וואָס ברענגען אין דער ערשטער פּאָזיציע אַנדערע זאַצאײנסן ווי דער סוביעקט אָדער אַן אַדװערב – אַ דירעקטער אָביעקט (ערשטע גרופּע), אַ פּרעפּאָזיציאָנעלע פֿראַזע און אַ פּאַרטיציפּ (צװײטע גרופּע):

  • קײן קאַרטאָפֿל־קוגל קענען מיר נישט באַקן. (3.3)
  • אַ דיבוק קענסטו נישט זען. (4.5)
  • אָט דאָס װילן מיר װיסן! (4.3)
  • נישט אים זוכן מיר. (נעמי רעדט װעגן דעם װעװריק, 4.2)
  • מיט לאָקשן קענען מיר באַקן אַ לאָקשן־קוגל. (3.3)
  • װעגן קײן פּאַװע װיל איך הײַנט נישט שרײַבן. (5.1)
  • געפֿונען האָב איך אָט דעם אתרוג… (5.2)

פּאָזיציע 2: דער בײגיקער װערב

אין אַ געװײנטלעכן דערצײלזאַץ איז דער בײגיקער װערב שטענדיק דער צװײטער זאַצאײנס (זען 2.4 נאָך פּרטים). אין דער פֿאַרגאַנגענער צײַט איז דער בײגיקער װערב דער העלפֿװערב האָבן אָדער זײַן.

1 2 7 8
מאָבי
ער
ער		 װיל
נעמט
האָט 		עסן
אַרױס
געגעסן		 אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.

פּאָזיציע 3: סוביעקט

װען דער סוביעקט איז נישט אױפֿן ערשטן אָרט, קומט ער געװײנטלעך פּונקט נאָכן בײגיקן װערב.

1 2 3 7 8
הײַנט
איצט
נעכטן		 װיל
נעמט
האָט		 מאָבי
ער
ער 		עסן
אַרױס
געגעסן		 אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.
אַ ציבעלע.

פּאָזיציע 4: אָביעקט־פּראָנאָם

אַן אָביעקט־פּראָנאָם קומט כּמעט אַלע מאָל צװישן דעם בײגיקן װערב און דעם אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ, געװײנטלעך גלײַך נאָכן בײגיקן װערב, אָדער נאָכן סוביעקט װאָס געפֿינט זיך נאָכן בײגיקן װערב.

די ציבעלע?

1 2 4 7
מאָבי
ער
ער		 װיל
נעמט
האָט		 זי
זי
זי 		עסן.
אַרױס.
געגעסן.
1 2 3 4 7
הײַנט
איצט
נעכטן		 װיל
נעמט
האָט		 מאָבי
ער
ער		 זי
זי
זי 		עסן.
אַרױס.
געגעסן.

באַמערקט:

1 2 4 7
מאָבי
ער
ער		 װיל
טוט
האָט		 זיך
זיך
זיך 		אָנטאָן.
אָן.
אָנגעטאָן.

װעגן דעם סדר פֿון די פּראָנאָמען װען ס׳איז דאָ מער װי אײנער, זען 4.4 נאָך פּרטים.

פּאָזיציע 5: אַדװערב

אַדװערבן געפֿינען זיך אָפֿט פֿאַרן בײגיקן װערב, אױפֿן ערשטן אָרט אין זאַץ. װען דער אַדװערב איז קורץ געפֿינט ער זיך אױך גאַנץ אָפֿט צװישן דעם בײגיקן װערב און דעם אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ – נאָכן אָביעקט־פּראָנאָם.

די ציבעלע?

1 2 4 5 7
מאָבי
ער
ער		 װיל
נעמט
האָט		 זי
זי
זי		 הײַנט
איצט
נעכטן 		עסן.
אַרױס.
געגעסן.

באַמערקט: דער אַדװערב דאָך װאָס מיר לערנען אין דער לעקציע איז אַן אױסנאַם. ער קומט אָפֿט פֿאַרן אָביעקט־פּראָנאָם (אָבער זעלטענער פֿאַר זיך):

  • איך האָב דאָך דיר געזאָגט…
  • ער האָט זיך דאָך צעקלאַפּט!

פּאָזיציע 6: די פֿאַרנײנונג נישט

נישט קומט האַרט פֿאַרן אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ:

די ציבעלע?

1 2 4 5 6 7
מאָבי
ער
ער		 װיל
נעמט
האָט		 זי
זי
זי		 הײַנט
איצט
נעכטן		 נישט
נישט
נישט 		עסן.
אַרױס.
געגעסן.

באַמערקט:

1 2 5 7
מיר האָבן נישט גוט געגעסן.

דאָס הײסט, מיר האָבן יאָ געגעסן, אָבער נישט גוט.

1 2 5 7 8
מאָבי האָט נישט נעכטן געגעסן די ציבעלע.

דאָס הײסט, מאָבי האָט יאָ געגעסן די ציבעלע, אָבער נישט נעכטן.
(פֿאַרגלײַכט מיטן װײַטערדיקן זאַץ װוּ נישט געפֿינט זיך אין דער זעקסטער פּאָזיציע: „מאָבי האָט נעכטן נישט געגעסן די ציבעלע“. דער זאַץ דערקלערט אַז נעכטן איז דאָס „עסן די ציבעלע“ נישט געשען; צי מאָבי האָט זי געגעסן אין אַן אַנדער מאָמענט װײסן מיר נישט.)

1 2 7 8
נישט איך האָב געקױפֿט דעם שירעם.

דאָס הײסט, עמעצער האָט יאָ געקױפֿט דעם שירעם, אָבער נישט איך.

און פֿון דער איצטיקער לעקציע:

1 2 / 3 4 7
נישט דעמאָלט האָסטו זיך געקלאַפּט.

דאָס הײסט, דו האָסט זיך יאָ צעקלאַפּט, אָבער נישט דעמאָלט.

1 2 6 7 8
מאָבי האָט נישט געגעסן קײן ציבעלע.

פּאָזיציע 7: אינפֿיניטװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ

פּאָזאָציע 7 איז דאָס אָרט פֿון:

אַ סך בײַשפּילן פֿון זאַצן מיט פּאָזיציע 7 זעט מען דאָ אױבן און דאָ װײַטער.

באַמערקט:

1 2 3 4 5 6 7 8
מאָבי האָט זײער ליב ציבעלע.
[מערן] יאַנקל האָט זײ נישט ליב.
הײַנט האָבן דער בחור
מיטן מײדל		 שױן חתונה.

די אינפֿיניטיװן פֿון אָט די װערבן (ליב האָבן, חתונה האָבן) און זײערע פּאַרטיציפּן (ליב געהאַט, חתונה געהאַט) באַװײַזן זיך אַװדאי אױך אין פּאָזיציע 7 – דאָס געװײנטלעכע אָרט פֿון אינפֿיניטיװן און פּאַרטיציפּן. למשל:

1 2 4 6 7 8
יאַנקל װעט אפֿשר נישט ליב האָבן די מתּנה.
מײַן שװעסטערקינד האָט נעכטן חתונה געהאַט.

װעגן דעם װערטער־סדר מיט ליב האָבן זען אױך 3.4 נאָך פּרטים.

פּאָזיציע 8: אָביעקטן, פּרעפּאָזיציאָנעלע פֿראַזעס, נאָך אינפֿיניטיװן

די אַכטע פּאָזיציע, נאָכן אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ, נעמט אַרײַן די פֿאַרשײדענע זאַצאײנסן װאָס זײַנען נישט געבראַכט געװאָרן פֿריִער. אָט זײַנען עטלעכע משל־זאַצן פֿון ייִדישפּאָפּ־פֿילמען מיט זאַצאײנסן אין דער אַכטער פּאָזיציע; באַמערקט אַז די זאַצן האָבן נאָר געצײלטע עלעמענטן אינעם צװישנאָרט צװישן דעם בײגיקן װערב און דעם אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ.

1 2 3 4 5 6 7 8
2.3 מיר גײען הערן מוזיק | אין פּאַרק.
3.1 ער קען נישט כאַפּן די פּילקע.
4.1 איך טו אױך אָן מײַן שאַל.
4.4 איך דאַרף גײן טראָגן | פּערלען | שלח־מנות.
4.4 מאירקע װעט אים נישט קענען עסן.
5.2 דערנאָך האָב איך געבױט די סוכּה | מיט דער מאַמען און מיטן טאַטן.
5.2 איך האָב אים אַרײַנ־
געלײגט 		אין אַ פּושקע.

װײַטער װעגן װערטער־סדר

דער רעלאַטיװער סדר פֿון די װערטער װאָס מיר האָבן דאָ געװיזן איז מערסטנס גילטיק אױך װען:

למשל:

1 2 4 5 7 8
װער האָט דיר הײַנט געהאָלפֿן מיט דער הײמאַרבעט?
1 2 4 5 6 8
מאָבי טראָגט מיר הײַנט נישט קײן שלח־מנות.

פֿאַראַן זאַצן װאָס הײבן זיך אָן מיטן בײגיקן װערב, למשל אין אימפּעראַטיװ. אין אַזאַ פֿאַל זאָגן מיר אַז די ערשטע פּאָזיציע בלײַבט לײדיק. אױך אין דעם פֿאַל איז גילטיק דער רעלאַטיװער סדר פֿון די זאַצאײנסן, למשל:

1 2 4 5 7 8
-- טו זיך איצט אױס דעם מאַנטל!

הערה װעגן זיך:

װען אינעם זאַץ איז נישטאָ קײן פּאָזיציע 7 (אינפֿיניטיװ/קאָנװערב/פּאַרטיציפּ) און דער סוביעקט איז אין דער דריטער פּאָזיציע און איז נישט קײן פּערזענלעכער פּראָנאָם, קומט זיך פֿאַרן סוביעקט. פֿאַרגלײַכט:

  • איצט װאַשט זיך מאָבי.
  • איצט װאַשט ער זיך.

צונױפֿגעזעצטע זאַצן

א. װאָס איז דאָס אַ צונױפֿגעזעצטער זאַץ?

  • איך האָב דאָך דיר געזאָגט אַז דו דאַרפֿסט זיך היטן װען דו מאַכסט געניטונגען!

אַ צונױפֿגעזעצטער זאַץ באַשטײט פֿון כאָטש צװײ זאַצן, אָפֿט צוזאַמענגעבונדן מיט אײן אָדער מער קאָניונקציעס. אין דער לעקציע לערנען מיר די קאָניונקציע אַז. מיר האָבן שױן געלערנט אין ייִדישפּאָפּ די קאָניונקציעס און, אָדער, אָבער, װײַל און װען. פֿרעגװערטער קענען אױך דינען װי קאָניונקציעס װי מיר װעלן באַלד דערקלערן.

דערפֿאַר װאָס אַ קאָניונקציע פֿאַרבינדט צװײ זאַצן איז זי נישט קײן זאַצאײנס. יעדער פֿון די זאַצן װאָס זי פֿאַרבינדט האָט זיך זײַן אײגענעם װערטער־סדר, לױט די געװײנטלעכע כּללים (זען דאָ אױבן).

אין דער טאַבעלע דאָ װײַטער געפֿינט זיך אײן פּרטימדיקער בײַשפּיל, װי די פּרינציפּן פֿון װערטער־סדר װאָס מיר האָבן פֿריִער באַשריבן זײַנען אױך גילטיק פֿאַרן צונױפֿגעזעצטן זאַץ. דאָ און אין די װײַטערדיקע אָפּטײלן װעגן צונױפֿגעזעצטע זאַצן ווערט די קאָניונקצוע אַרויסגעהויבן מיט פֿעטע אותיות; אין די משל־זאַצן װאָס שטײען נישט אין קײן נומערירטער טאַבעלע װערט דער בײגיקער װערב אַרויסגעהויבן מיט קורסיװ.

1 2 4 7 0 1 2 7 8
מאָבי האָט זיך צעקלאַפּט װײַל ער איז אַרױסגעפֿאַלן פֿון בעט.

אַ מאָל הײבט זיך אָן אַ צונױפֿגעזעצטער זאַץ מיט דער קאָניונקציע. אָט איז אַ בײַשפּיל פֿון דער לעקציע:

  • װען איך האָב דיך נישט לאַנג געזען, ביסטו דאָך געװען געזונט און שטאַרק.

װעגן דעם װערטער־סדר אין אַזאַ זאַץ, זען 6.1 נאָך פּרטים.

ב. די קאָניונקציע אַז

די קאָניונקציע אַז פֿירט אַרײַן אַ זאַץ נאָך װערבן װי זאָגן, ענטפֿערן, װיסן, פֿאַרשטײן. למשל:

  • נעמי האָט געזאָגט אַז זי איז געגאַנגען מיטן טאַטן קױפֿן אַן אתרוג.
  • יאַנקל ענטפֿערט אַז ער װיל אַ קיכעלע.
  • ער פֿאַרשטײט נישט אַז ער מוז עסן מערן.
  • איך װײס דאָך אַז מאָבי האָט ליב ציבעלעס.

ג. פֿרעגװערטער װי קאָניונקציעס

  • איך װײס נישט װען ער קומט.
  • זאָג מיר װיפֿל דו װילסט. [װערב אָנהײב זאַץ װײַל ס׳איז אַן אימפּעראַטיװ.]
  • מאירקע האָט געפֿרעגט פּערלען װאָס זי האָט הײַנט געמאָלט.

װען אַ פֿראַגע איז אומדירעקט שפּילט דאָס פֿרעגװאָרט געװײנטלעך די ראָלע פֿון אַ קאָניונקציע און איז נישט קײן זאַצאײנס. דאָס פֿרעגװאָרט אין אַ דירעקטער פֿראַגע איז אָבער יאָ אַ זאַצאײנס.

אומדירעקטע פֿראַגע:

1 2 6 0 1 2
איך װײס נישט װען ער קומט.

דירעקטע פֿראַגע:

1 2 3
װען קומט ער?

באַמערקט: בײַם לײענען אָדער הערן ייִדיש טרעפֿט מען אױך, נאָר זעלטענער, אומדירעקטע פֿראַגעס װאָס היטן אָפּ דעם סדר פֿון דער דירעקטער פֿראַגע, דאָס הײסט – דאָס פֿרעגװאָרט איז אַ זאַצאײנס. אָבער אין ייִדישפּאָפּ באַניצן מיר זיך אומעטום מיטן סדר פֿון אומדירעקטע פֿראַגעס װוּ דאָס פֿרעגװאָרט איז נישט קײן זאַצאײנס.

דער עקספּלעטיװער עס אין אומדירעקטע פֿראַגעס

װעגן דעם עקספּלעטיװן עס זען 4.1 נאָך פּרטים.

ס׳רובֿ אומדירעקטע פֿראַגעס װוּ דער סוביעקט איז נישט קײן פּערזענלעכער פּראָנאָם לאָזן זיך פֿאָרמולירן מיטן עקספּלעטיװן עס אָדער אָן אים. די ברירה איז אַ סטיליסטישע. למשל:

  • װען קומט די מאַמע?

    איך װײס נישט װען די מאַמע קומט.

    איך װײס נישט װען עס קומט די מאַמע.

1 2 3
װען קומט די מאַמע?
1 2 6 0 1 2
איך װײס נישט װען די מאַמע קומט.
1 2 6 0 1 2 3
איך װײס נישט װען עס קומט די מאַמע.

װען דאָס פֿרעגװאָרט איז אָבער דער סוביעקט פֿון דער פֿראַגע, האָט מען אין דער אומדירעקטער פֿראַגע נישט קײן ברירה און מע מוז צוגעבן דעם עקספּלעטיװן עס, דער װערב זאָל זײַן דער צװײטער זאַצאײנס. למשל:

  • װער קומט?

    איך װײס נישט װער עס קומט.

1 2
װער קומט?
1 2 6 0 1 2
איך װײס נישט װער עס קומט.

  • װאָס איז געשען?

    מאָבי װעט אונדז זאָגן װאָס ס׳איז געשען.

1 2 7
װאָס איז געשען?
1 2 4 7 0 1 2 7
מאָבי װעט אונדז זאָגן װאָס ס׳ איז געשען.

הערה װעגן אומדירעקטע רײד און אומדירעקטע פֿראַגעס

די קאָניונקציע אַז מיט װערבן װי זאָגן און ענטפֿערן פֿירט אַרײַן אומדירעקטע רײד. אומדירעקטע פֿראַגעס, װי מיר האָבן געזען דאָ אױבן, פֿירט מען אַרײַן מיט אַ פֿרעגװאָרט װאָס דינט װי אַ קאָניונקציע.

ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן אַז די צײַט פֿון װערב אין אומדירעקטע רײד און אומדירעקטע פֿראַגעס איז די זעלבע װי אין די דירעקטע. למשל:

דירעקטע רײד דו דאַרפֿסט זיך היטן!
אומדירעקטע רײד איך האָב דאָך דיר געזאָגט אַז דו דאַרפֿסט זיך היטן!

פֿאַרגלײַכט אָט די צװײ בײַשפּילן:

דירעקטע רײד איך בין אין דער הײם.
אומדירעקטע רײד נעמי האָט געזאָגט, אַז זי איז אין דער הײם.

מיר פֿאַרשטײען אַז אין דעם מאָמענט װען נעמי האָט דאָס געזאָגט איז זי געװען אין דער הײם.

דירעקטע רײד איך בין געװען אין דער הײם.
אומדירעקטע רײד נעמי האָט געזאָגט, אַז זי איז געװען אין דער הײם.

מיר פֿאַרשטײען, אַז נעמי האָט גערעדט נישט װעגן דעם „איצט“ נאָר װעגן אַ פֿריִערדיקן מאָמענט װען זי איז געװען אין דער הײם.

און פֿאַרגלײַכט אָט די צװײ בײַשפּילן מיט אומדירעקטע פֿראַגעס:

דירעקטע פֿראַגע װאָס װעט איר עסן אין אָװנט?
אומדירעקטע פֿראַגע פּערל האָט געפֿרעגט װאָס מיר װעלן עסן אין אָװנט.

װען פּערל האָט געפֿרעגט די פֿראַגע האָט מען דעם מאָלצײַט נאָך נישט געגעסן.

דירעקטע פֿראַגע װאָס האָט איר געגעסן אין אָװנט?
אומדירעקטע פֿראַגע פּערל האָט געפֿרעגט װאָס מיר האָבן געגעסן אין אָװנט.

פּערל האָט געפֿרעגט װעגן אַ מאָלצײַט װאָס מע האָט שױן געגעסן.

קולטור
לײען
נאָך פּרטים
דו קענסט אויך!
שרײַב
װערטער